Suivi des consommations d'eau et détection de fuites

Quels types de fuite existe-t-il ?

Il existe des raisons variées pouvant provoquer une fuite d'eau, parmi lesquelles :

• corrosion des tuyauteries d'alimentation en eau (perforation ou rupture de la canalisation) ;
• percement dans des tuyauteries (travaux, choc, etc.) ;

• équipements défectueux (problèmes de joints ou problèmes internes) :

  • robinets ;
  • sanitaires ;
  • appareils électroménagers ;
  • etc.
• mauvais raccords entre les différentes tuyauteries (brides, raccords à visser, etc.) ;
• usure de la soupape de sécurité du boiler.

Quelle quantité d'eau perdue par type de fuite ?

Le tableau ci-dessous donne un aperçu des quantités d'eau qui peuvent être gaspillées à cause d'une fuite d'un élément de l'installation. Ces chiffres représentent des moyennes données à titre indicatif, ils pourraient être beaucoup plus élevés en fonction des débits réels et du prix du m³ en vigueur (le prix pouvant varier selon les modalités de facturation, les quantités totales consommées, etc).

* Coût moyen basé sur la tarification domestique 2021 (3,36 €/m³ TVAC) en Région Bruxelles Capitale.

Quels systèmes de détection de fuite pour des bâtiments de petite taille ?

Pour des bâtiments de petite taille où les usagers ont la possibilité d'interagir avec le système (logement individuel ou petits bureaux), un dispositif de détection de fuite présentant les caractéristiques suivantes peut être mis en place, que cela soit pour un bâtiment neuf ou de l'existant :

• placement au niveau de l' arrivée d'eau de ville ;
• déclenchement d'une alarme lorsqu'un débit d'eau continu est détecté pendant un certain laps de temps ;
• commande d'une électrovanne bloquant l'arrivée d'eau pour certains modèles ;
• coût entre 250 et 1000euros, dépendant de la technologie choisie et du degré d'intervention (neuf / existant / système intrusif ou non, etc.). Certains fournisseurs proposent aussi des services additionnels (relevé automatique des consommations, interface utilisateur, etc.) nécessitant parfois un abonnement annuel supplémentaire.

Emplacement du détecteur de fuite

[IMG]

Détecteur de fuite par lecture optique du compteur

[IMG]

© Shayp

Détecteur de fuite avec électrovanne, nécessitant une intervention intrusive

[IMG]

Quels systèmes de détection et suivi des consommations pour des bâtiments de grande taille ?

Pour des bâtiments de taille importante (bureaux ou logements collectifs), un système composé des éléments suivants peut être mis en place :

• Compteurs et éventuelles vannes motorisées associées, reliées à la GTC par un câblage ou technologie sans fil (Bluetooth, Wifi) à placer sur :

  • alimentation principale ;
  • réseaux secondaires (compteurs d'eau divisionnaires) pour permettre de différencier les usages (cafétéria, étages, bloc sanitaire, etc.) ;

• GTC (gestion technique centralisée) :

  • logiciel de détection de fuite ;
  • interface utilisateur (GSM, ordinateur, etc.) permettant la visualisation des données de suivi des consommations et/ou la réception des alarmes ;
  • pilotage des éventuels servomoteurs (alimentation/ coupure en eau) sur base des détecteurs de fuite ou autres types de commande (par ex. détection de mouvement pour un bloc sanitaire, horloge, etc.)

Une telle installation permet de :

• réaliser un suivi des consommations d'eau à distance (sans relevé manuel) ;
• répartir les consommations en fonction de chaque poste ;
• détecter des dérives dans les consommations (en fonction de l'historique, statistiques, etc.) ;
• repérer et informer des fuites d'eau ;
• piloter éventuellement à distance l'alimentation en eau de certaines zones (fonction d'automatisation).

Quels points d'attention pour la conception ?

• prévoir +/-50cm sur l'alimentation d'eau pour l'encombrement du dispositif (compteur, vanne, servomoteur) ;
• positionner le(s) compteur(s) dans un endroit accessible pour permettre les relevés manuels et la maintenance, ainsi que dans les communs pour les logements collectifs ;

• l'isolement du réseau en aval du détecteur doit être prévu soit par :

  • vanne manuelle ;
  • vanne pilotée par un servomoteur ;
• pour les systèmes équipés de servomoteurs, prévoir un raccordement électrique ;
• pour les systèmes par GTC, une étude appropriée est à réaliser ;
• privilégier les systèmes low tech qui présentent intrinsèquement moins de risque de fuite et de panne.

Quels autres dispositifs pour stopper des fuites provenant d'appareils électroménagers ?

Aller plus loin

Contenus liés

• Dossier | Régulation
• Dispositif | Comptabilité énergétique
• Autres dispositifs du dossier WAT02

Sites Internet

• Energie-environnement.ch

  • Quand le robinet fuit

Modification du dossier WAT02 > Concevoir > 4) Mettre en place dispositifs

Dans la conception du réseau d'adduction et le choix d'accessoires permettant d'optimiser son suivi :

• Le placement de réducteur(s) de pression si la pression du réseau est supérieure à 3 bars au niveau des points de puisage ;

  • la plupart des points de puisage (WC, robinets, pommeaux de douches, etc.) ne nécessitent que 1 à 1,5 bars en fonctionnement. Les robinets travaillent de manière optimale à 1 bar,...
  • seuls les points de puisage pour certains postes (robinets des locaux techniques pour l'entretien du bâtiment) nécessiteront une pression de 3 ou 4 bars (besoins localisés de pression). On évitera donc de mettre l'ensemble du réseau en surpression uniquement pour ces besoins.
  • on peut aussi prévoir des réducteurs de pression décentralisés à chaque étage d'un bâtiment élevé avec des vannes de sectionnement et des manomètres (facilement accessibles depuis des armoires techniques) : optimisation possible de la pression à chaque étage (en fonction de la position des plateaux desservis, la pression peut être importante aux premiers étages : éviter une pression trop importante sur les premiers étages et garantir suffisamment de pression aux derniers étages).
• La proximité entre les points de puisage et les préparateurs d'eau chaude sanitaire ;
• Le placement de vannes de sectionnement aux endroits stratégiques permet d'isoler certains tronçons du réseau de manière indépendante par rapport au reste du réseau. L'utilisation de vannes intermédiaires permet aussi de faciliter les interventions sur le réseau (maintenance ou réparation des fuites) en limitant la gêne des autres occupants ;
• La mise en place de compteurs d'eau divisionnaires par type d'occupation : compteur de passage pour les appartements accessibles depuis les parties communes, compteur de passage pour les locaux techniques, etc), permettant d'identifier les consommations de chaque poste ;
• La mise en place de dispositifs de détection de fuite et de suivi des consommations.

WAT02-Voorziening | Monitoring van het waterverbruik en lekdetectie

Inleiding

Vroegtijdige opsporing van lekken is van essentieel belang om het waterverbruik onder controle te houden, maar ook om schade aan het gebouw te voorkomen. Zelfs in het geval van onmerkbare lekken (lekken met een laag debiet of lekken op ontoegankelijke plaatsen), kunnen de hoeveelheden water die verloren gaan na verloop van tijd aanzienlijk worden en aanzienlijke financiële gevolgen hebben. Bij grote lekkages, veroorzaakt door gesprongen leidingen of defecte huishoudtoestellen, kunnen de schade en de waterkosten zeer hoog oplopen. Om dit te voorkomen kan bij nieuwbouw of renovatie gebruik worden gemaakt van lekdetectoren, waarvan de keuze afhangt van de grootte van het gebouw / het soort gebruik.

Welke soorten lekken bestaan er?

Er zijn verschillende redenen voor waterlekkage, waaronder:

• corrosie van waterleidingen (perforatie of breuk van de leiding);
• doorboren van leidingen (werken, schokken, enz.) ;

• defecte apparatuur (afdichtingsproblemen of interne problemen);

  • kranen;
  • sanitair;
  • huishoudtoestellen;
  • enz.
• slechte verbindingen tussen de verschillende leidingen (flenzen, schroefverbindingen, enz.);
• slijtage van het veiligheidsventiel van de boiler.

Hoeveel water gaat er verloren per type lek?

Onderstaande tabel geeft een overzicht van de hoeveelheid water die kan worden verspild als gevolg van een lek in een onderdeel van de installatie. Deze cijfers zijn indicatieve gemiddelden en zouden veel hoger kunnen liggen naargelang van de werkelijke debieten en de huidige prijs per m³ (de prijs kan variëren naargelang van de factureringsregeling, de totale verbruikte hoeveelheden, enz.)

* Gemiddelde kostprijs gebaseerd op het huishoudelijk tarief van 2021 (€ 3,36 /m³ inclusief btw) in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

Welke lekdetectiesystemen bestaan er voor kleine gebouwen?

Voor kleine gebouwen waar de gebruikers de mogelijkheid hebben om met de installatie te interageren (afzonderlijke woningen of kleine kantoren), kan, hetzij voor een nieuw gebouw, hetzij voor een bestaand gebouw, een lekdetectieapparaat met de volgende kenmerken worden geïnstalleerd:

• plaatsing aan de toevoer van het leidingwater;
• activatie van een alarm wanneer gedurende een bepaalde tijd een continue waterstroom wordt gedetecteerd;
• bediening van een magneetventiel dat de watertoevoer blokkeert voor bepaalde modellen;
• kostprijs tussen 250 en 1000 euro, afhankelijk van de gekozen technologie en het niveau van de interventie (nieuw / bestaand / ingrijpend systeem of niet, enz.). Sommige leveranciers bieden ook aanvullende diensten aan (automatische meteruitlezing, gebruikersinterface, enz.) waarvoor een aanvullend jaarabonnement nodig kan zijn.

Plaats van de lekdetector

[IMG]

Lekdetector met optische meteruitlezing

[IMG]

© Shayp

Lekdetector met magneetventiel, die een ingrijpende interventie vereist

[IMG]

Welke systemen voor lekdetectie en verbruiksmonitoring bestaan er voor grote gebouwen?

Voor grote gebouwen (kantoren of collectieve woningen) kan een systeem worden toegepast dat uit de volgende elementen bestaat:

• Meters en eventuele bijbehorende gemotoriseerde kleppen, verbonden met het GTB door middel van bekabeling of draadloze technologie (Bluetooth, Wifi), te plaatsen op:

  • de hoofdtoevoer;
  • secundaire netwerken (afgesplitste watermeters) om differentiatie van het gebruik mogelijk te maken (cafetaria, verdiepingen, sanitair blok, enz.);

• GTB (Gecentraliseerd Technisch Beheer)

  • lekdetectiesoftware;
  • gebruikersinterface (mobiele telefoon, computer, enz.) voor het bekijken van monitoringsgegevens van het verbruik en/of het ontvangen van alarmen;
  • besturing van eventuele servomotoren (watertoevoer/-afsluiting) op basis van lekkagesensoren of andere soorten besturing (bv. bewegingsdetectie voor een sanitair blok, klok, enz.)

Een dergelijke installatie maakt het mogelijk om:

• het waterverbruik op afstand te monitoren (zonder manuele lezing);
• de verbruiken te verdelen over elke post ;
• afwijkingen in het verbruik op te sporen (op basis van historiek, statistieken, enz.);
• waterlekken te detecteren en te rapporteren;
• de watertoevoer naar bepaalde zones eventueel op afstand te regelen (automatiseringsfunctie).

Welke aandachtspunten moeten bij het ontwerp in acht worden genomen?

• houd bij de watertoevoer rekening met een ruimte van +/-50 cm die nodig is voor het apparaat (meter, klep, servomotor);
• plaats de meter(s) op een toegankelijke plaats voor manuele aflezing en onderhoud, en in de gemeenschappelijke ruimten voor collectieve woningen;

• de netwerkisolatie na de detector moet gebeuren door:

  • hetzij een manuele klep;
  • hetzij een door een servomotor gestuurde klep;
• voor systemen met servomotoren, moet een elektrische aansluiting voorzien worden;
• voor GTB-systemen, moet een passende studie worden uitgevoerd;
• geef de voorkeur aan lowtech-systemen die van nature minder kans hebben op lekken en defecten.

Welke andere apparaten zijn er om lekken van huishoudelijke apparaten te stoppen?

Meer weten

Verwante inhoud

• Dossier | Regelgeving
• Voorziening | Energieboekhouding
• Andere voorzieningen van het WAT02-dossier

Websites

• Energie-environnement.ch

  • Als de kraan lekt

Wijziging van het WAT02-dossier > Ontwerp > 4) Voorzieningen plaatsen

Bij het ontwerp van het waterleidingnet en de keuze van de accessoires om de monitoring ervan te optimaliseren:

• voorzie de installatie van drukregelaar(s) indien de druk van het netwerk hoger is dan 3 bar ter hoogte van de aftappunten;

• de meeste kranen (toiletten, kranen, douchekoppen, enz.) hebben slechts 1 tot 1,5 bar nodig om te werken. Kranen werken het best bij een druk van 1 bar.
• alleen voor de aftappunten op bepaalde plaatsen (kranen in de technische ruimten voor het onderhoud van gebouwen) zal een druk van 3 of 4 bar vereist zijn (plaatselijke drukvereisten). Men moet dus voorkomen dat de druk op het volledige net alleen voor deze behoeften te hoog is.
• Ook kunnen op elke verdieping van een hoog gebouw gedecentraliseerde drukregelaars met blokafsluiters en manometers worden voorzien (gemakkelijk toegankelijk vanuit de technische kasten) met het oog op een mogelijke optimalisatie van de druk op elke verdieping (afhankelijk van de positie van de bediende niveaus kan de druk op de eerste verdiepingen hoog zijn: vermijd een te hoge druk op de eerste verdiepingen en zorg voor voldoende druk op de bovenste verdiepingen).

• De nabijheid van de aftappunten ten opzichte van de installaties voor warmwaterproductie;
• Door de plaatsing van blokafsluiters op strategische plaatsen kunnen bepaalde delen van het netwerk onafhankelijk van de rest van het net worden geïsoleerd. Het gebruik van tussenventielen vergemakkelijkt ook de interventies op het net (onderhoud of reparatie van lekken) doordat de overlast voor de andere bewoners wordt beperkt;
• De installatie van submeters voor elk type van bewoning: doorgangsmeter voor appartementen die toegankelijk zijn vanuit de gemeenschappelijke ruimten, doorgangsmeter voor technische ruimten, enz. om de verbruiken van elke post te bepalen;
• De installatie van voorzieningen voor lekdetectie en monitoring van het verbruik.